Сумнеўны
9 студзеня [1473] / 19 чэрвеня 1623. Віцебск. Ліст гаспадарскага маршалка, віцебскага намесніка Івашкі Хадкевіча аб пацвярджэнні падзелу маёнткаў між панамі Герасімам і Федкам, здзейсненага іх бацькам панам Міхайлам
1623 Junii […] 15 listu wyod[…] 16 Michayłowiczowi namiestniczego 19na maiętnosc […] 17 27- 19 [Рокү тисеча] 21 […] 20 .| шестсот двадцат третег(о) м(е)с(е)ца июнӕ деветнадцатог(о) днӕ.|
[На рокох судов]ых22 земских ѡ Светои Троицы свӕте рымъскомъ прыпалых и сүдовне на месцү звыкломъ түт ү Витебскү ѡт|[правүючих. Перед н]ами23, Крыштофомъ Храповицкимъ, столникомъ воеводства Витебъског(о), на месцү ег(о) м(и)л(ости) п(а)на Самүелӕ | [Староселского, сүди]24 земског(о) витебъског(о), засажонымъ, Ӕном Дермонтомъ Сивицкимъ, подсүдкомъ, Львомъ Гүркомъ, писаромъ, врадни|[ками сүдовым]и 25 земскими воеводства Витебъског(о), постановившы се ѡчевисто его милост панъ Самүел Староселскии, сүдьӕ зем|ски витебъскии, покладал кү актыкованью и вписанъю до книг земских витебъских лист делчы славное памети его милости па|на Ивашъка Ходковича, маршалка 26 его 27к(о)р(олевское) м(и)л(ости)- 27 , намесника витебъского на именъе ѡтчыстое Мӕделено и инъшие маетности ү вое|водстве Витебъскомъ лежачие, которыи перед нами положывшы и до книг актыковавшы просил, абы был до книг земъскихъ | витебъских вписанъ. Мы, сүд, ѡног(о) листү ѡгледавшы и чытаног(о) выслүхавшы, казали есмо до книг вписат, которы вписүючы | слово в слово, такъ се в собе маеть:
«Писанъ въ Витебъскү, генъвара девӕты денъ, инъдиктъ шосты. Ӕ, панъ Ивашко | Ходковичъ, маршалокъ королевъ, намесникъ витебъски. А пры томъ были кнӕзи и боӕре витебъские, был кн(ӕ)зь Грыго|реи Бабич а 28боӕръ витебъских- 28 панъ Василеи Микүлинъ а панъ Ивашъко Никоновичъ, Ивашъко Ѡлферевичъ, Ивашъко | Хашъкович, Ивашъко Илиничъ, конюшы витебъски, а Митко Мостычич 29 а Федко Немировичъ; 30Пен|ков, Грыдко Кроүпенин 31 мещанъ витебъских- 30 Федко сынъ. Прыехал на г(о)с(по)д(а)ръски город панъ Михаило и ровновал детемъ своимъ именъӕ, панү Гера|симү а Федкү, а мы пры томъ были. Герасимү достал сӕ двор Теребешово ѡт Полоцког(о) рүбежа, а Хвостово, а в Мӕ|делӕнах пашънӕ, а Степанъково, а Пашъково. А Федкү досталъ Михаиловъски двор близко города, а ү Подвини 32 | ѡтчина всӕ, а Петрашово на Летцы, а Грыгорево за Двиною и пашънею и 33ною- 33 з бортземлею, а человека бор|тъника Ходотца – того чоловека Герасимъ емү далъ доброволне надвышеи делү, а того чоловека Федкү посади|ти на своеи земъли. А такеж собе по своеи доброи воли вымовили собе с ѡбү сторонъ рүбеж 34по по- 34 Шевеницү: Ге|расимү не быват за Шевеницү ү Федкова, а Федкови не үстүповати с(ӕ) в Герасимово ѡбъ тү сторонү Шевеницы. А за Двиною по Грыгорево тамъ мают сами собе рүбеж үчынити. А ѡтец, што собе 35вымимокъ- 35 взӕл в людех и в челӕ|ди, и д[…]в 36 , што нашы, – реклъ по своемъ жывоте ѡбема на полы. А еще Гарасимү в Лесковичох люди и бор|тъни[ков] 37 земълӕ и пашънаӕ – то все к Теребешовү, к томү ж дворү. А такъ собе замовили межы себе перед нами 38 | и перед ѡтцомъ своим. Коли Герасимъ бүдет взрүшати потомъ түю речъ, што собе тепер вконали, тогды мает | Федко заплатити двадцат рүблевъ, а коли Федко үзрүшати 39 бүдет түю речъ, ино Герасимү заплатившы двад|цат рүблевъ, тог(о) ищы собе».
Ү тог(о) ли(с)тү ег(о) м(и)л(ости) печат великаӕ прытиснена ест. Которыи лист за покладанем | и прозбою ег(о) м(и)л(ости) п(а)на сүди земъског(о) витебъского до книг земъских витебъских ест үписанъ 40. Wypis wydany 41-.
15 Тэкст у квадратных дужках часткова пашкоджаны і часткова неразборлівы; каля 7–9 знакаў.
16 Тэкст у квадратных дужках часткова пашкоджаны і часткова неразборлівы; каля 6 знакаў; магчыма, «rębnienia».
17. Тэкст у квадратных дужках неразборлівы; два дзясяткі знакаў.
18. Тэкст у квадратных дужках пашкоджаны.
19 Тэкст устаўлены панад радком пазнейшай рукой. 20 Тэкст у квадратных дужках неразборлівы; каля 7 знакаў.
21 Тэкст у квадратных дужках пашкоджаны, адноўлена паводле іншых дакументаў кнігі.
22. Тэкст у квадратных дужках пашкоджаны, адноўлена паводле іншых дакументаў кнігі.
23 Тэкст у квадратных дужках пашкоджаны, адноўлена паводле іншых дакументаў кнігі.
24.Тэкст у квадратных дужках пашкоджаны, адноўлена паводле іншых дакументаў
кнігі.
25 Тэкст у квадратных дужках пашкоджаны, адноўлена паводле іншых дакументаў кнігі. | […]
26 Літары «р», «л» утвараюць лігатуру.
27 Літары «р», «м» утвараюць лігатуру.
28 Так у тэксце, трэба чытаць «боӕре витебъскии».
29 Літары «т», «ы» ўтвараюць лігатуру.
30 Так у тэксце, трэба чытаць «мещане витебъскии».
31 Так у тэксце, трэба чытаць «Кроупенин» або «Крүпенин».
32 Літары «н», «и» ўтвараюць лігатуру.
33 Літары «з», «б» утвараюць лігатуру.
34 Так у тэксце.
35 Так у тэксце, магчыма, трэба чытаць «вымелокъ».
36 Тэкст у квадратных дужках пашкоджаны, не больш за 2 знакі.
37 Тэкст у квадратных дужках пашкоджаны, адноўлена паводле сэнсу; магчыма, літара «в» перададзена нечытэльным знакам, які часткова захаваўся пасля месца пашкоджання. 38. Літары «м», «и» ўтвараюць лігатуру.
39. Літары «з», «р» утвараюць лігатуру.
40. Далей ідзе росчырк пяра пісара.
41 Напісана паўзверх слова «wydany».
НГАБ. – Ф. 1751. Воп. 1. Спр. 11. – Арк. 123. Актыкацыя ў кнігі Віцебскага земскага суда. Старабеларуская мова. Каліграфічны скорапіс.
Публікація: Бераставы Г. А. Новыя дакументы XV ст. па гісторыі Віцебскай зямлі Вялікага Княства Літоўскага з фондаў Нацыянальнага гістарычнага архіва Беларусі // Архiварыус. Зборнік навуковых паведамленняў і артыкулаў Выпуск 17. Мінск. НГАБ. 2019
Заўвагі. 1) Тэкст на верхнім левым вугле папяровай асновы дакумента страчаны з-за рэстаўрацыі шляхам наклейвання фрагмента паперы. 2) Пазнейшыя паметкі аб змесце дакумента на палях аркуша моцна выгасаюць і часткова пашкоджаны з-за пазнейшай абрэзкі аркушаў пры рэстаўрацыі. 3) На левым полі аркуша насупраць радкоў 7–11 дададзены па вертыкалі почыркам першай паловы XVII ст. крыжападобны знак і наступны надпіс: продков своих. Спісы: не выяўлены.
Дакумент № 1 мае рэалію, якая дапамагае ў яго крытыцы і ўдакладненні яго храналагічнай даты – гэта згадка яго надаўцы, Івашкі Ходкавіча (Хадкевіча), адначасова як віцебскага намесніка і гаспадарскага маршалка. Указанне індыкта і месяца ў акце даюць разам толькі дату – 9 студзеня 1473 г. Г. Кіркене дапускае, што Хадкевіч мог спалучаць два ўрады толькі ў 1475–1476 гг. [36, p. 81–82] 9. Р. Пятраўскас адносіць адначасовае трыманне ім двух урадаў толькі на 1477–1479 гг., прычым толькі з 1477 г. ён адлічвае трыманне Хадкевічам урада намесніка [30, с. 312]. Мае дакумент і іншую сумнеўную рысу: перастаноўку датума ў самы пачатак з перастаноўкай карабарацыі пасля інтытуляцыі. Такая асаблівасць у дыпламатыцы ВКЛ невядома (аб тагачасным дакуменце ў ВКЛ гл.: [34; 38; 39; 40; 33; 37]). З іншага боку, пазначэнне індыкта можна растлумачыць не вельмі добрым расчытаннем дакумента пры актыкацыі (прыкладам, пры капіраванні паўстала недарэчнае «вымимокъ», якое ў арыгінале яўна павінна было выглядаць як «вымелокъ»). Працай падпіска можна растлумачыць і перастаноўку элементаў фармуляра пры ўпісанні дакумента ў кнігу.
Документ опубликован под рубрикой сомнительный из-за двух черт - датировки и «перастаноўку датума ў самы пачатак з перастаноўкай карабарацыі пасля інтытуляцыі.»(!?), но допускаются «проделки» писца при переписывании. Однако многие персоны из документа реальные и действовали в период конца XV в. и в ту же Витебскую книгу 1623 г. было внесено ещё пару документов от потомков витебских бояр Герасима и Федора Михайловича.